Wrodzona toksoplazmoza – co powinni wiedzieć rodzice?
Co to jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza to choroba zakaźna wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Do zarażenia dochodzi najczęściej poprzez zjedzenie surowego mięsa, ale zarażenie może nastąpić przez kontakt z zanieczyszczoną glebą lub odchodami zarażonych kotów. Nie zarazisz się toksoplazmozą tylko dlatego, że masz w domu kota, bądź kot znajomych Cię podrapał. Nie musisz unikać kontaktu z kotami, a jedynie unikaj kontaktu ich odchodami. Mimo że koty odgrywają ważną rolę w transmisji pasożyta, dla Ciebie najgroźniejsze jest surowe mięso, a nie kot.
Czy toksoplazmoza może być groźna dla Twojego dziecka?
Tak, toksoplazmoza może być bardzo niebezpieczna, jeśli do zarażenia dojdzie w ciąży. W takim przypadku pierwotniak może przeniknąć przez łożysko i zarazić płód, powodując toksoplazmozę wrodzoną. Choroba ta może prowadzić do poważnych uszkodzeń układu nerwowego i wzroku dziecka, a także innych narządów.
Jak sprawdzić, czy toksoplazmoza zagraża mojemu dziecku?
Podstawą jest wykonanie badań serologicznych u ciężarnej – oznaczenie przeciwciał IgG i IgM przeciwko Toxoplasma gondii we krwi. Wynik pozwala określić, czy kobieta miała kontakt z pierwotniakiem i czy istnieje ryzyko zarażenia płodu. Pierwsze badanie powinnaś wykonać jak tylko się dowiesz, że jesteś w ciąży. W przypadku podejrzenia zakażenia można wykonać dodatkowe badania, np. amniopunkcję w celu wykrycia obecności pasożyta w płynie owodniowym.
Mam wynik ujemny. Czy to dobrze? Co dalej? Co zrobić, żeby uniknąć zagrożenia?
Jeśli wynik jest ujemny, oznacza to brak wcześniejszego kontaktu z toksoplazmozą. Istnieje więc ryzyko zarażenia się po raz pierwszy w ciąży. Warto wtedy przestrzegać zasad profilaktyki:
- Unikaj kontaktu z surowym mięsem i niedogotowanym jedzeniem. Pamiętaj, że nie możesz próbować nawet małych ilości surowego mięsa podczas przygotowania posiłków!
- Myj dokładnie owoce i warzywa. Unikaj sałatek w restauracjach, bo nie ma pewności, czy surowe warzywa zostały prawidłowo umyte.
- Pracując w ogrodzie zakładaj rękawiczki.
- Unikaj kontaktu z kocimi odchodami lub stosuj rękawiczki podczas sprzątania kuwety,
- Dbaj o higienę rąk.
Mam wynik dodatni. Co teraz? Czy muszę się leczyć? Czy moje dziecko jest chore?
Wynik dodatni w klasie IgG świadczy o przebytej infekcji i zwykle oznacza odporność, ale należy go powtarzać oraz oznaczyć awidność. Niska awidność (czyli „młode” przeciwciała) oznacza niedawne zarażenie, a to może oznaczać ryzyko dla dziecka. Podobnie, niedawne zarażenie sugerują narastające IgG. Jeśli wykryto przeciwciała IgM, może to świadczyć o świeżym zakażeniu, które wymaga dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia. Ale spokojnie, samo IgM nie oznacza od razu choroby, ponieważ badania te w ciąży często wychodzą fałszywie dodatnie.
W przypadku potwierdzenia zarażenia w ciąży, należy rozpocząć leczenie. Leczenie polega na przyjmowaniu antybiotyku (spiramycyna – Rovamycine) w celu zmniejszenie ryzyka zarażenia płodu. Po 18-21 tygodniu ciąży warto wykonać amniopunkcję by ocenić, czy doszło do przejścia pierwotniaka przez łożysko. Dodatni wynik z badania płynu owodniowego oznacza większe ryzyko dla dziecka, leczenie zmienia się więc na „mocniejsze” – sulfadiazynę i pirymetaminę kontynuowane aż do porodu, by zminimalizować skutki choroby u dziecka.
Jak wygląda opieka nad dzieckiem urodzonym z matki, która chorowała na toksoplazmozę w ciąży?
Dzieci urodzone z toksoplazmozą wrodzoną wymagają szczegółowej diagnostyki i regularnej kontroli okulistycznej oraz neurologicznej. Objawy mogą pojawiać się od razu po porodzie lub dopiero w kolejnych latach życia. Do najczęstszych powikłań należą:
- Wodogłowie lub małogłowie,
- Zwapnienia śródmózgowe,
- Zapalenie siatkówki i naczyniówki,
- Zez, oczopląs, niedowidzenie lub ślepota,
- Opóźnienie rozwoju psychoruchowego i napady padaczkowe.
Po porodzie dziecko powinno mieć wykonane badanie okulistyczne dna oka, badanie obrazowe głowy (USG lub w niektórych przypadkach rezonans magnetyczny bądź tomografię), USG brzucha, badania laboratoryjne z krwi. Leczenie polega na stosowaniu odpowiednich leków przeciwpierwotniakowych (sulfadiazyny i pirymetaminy aż przez 12 miesięcy) oraz rehabilitacji i wsparciu rozwoju dziecka.
Czego jeszcze mogę się spodziewać?
W przypadku toksoplazmozy wrodzonej u dziecka mogą wystąpić także objawy ogólne, takie jak:
- Powiększenie wątroby i śledziony,
- Zapalenie mięśnia sercowego,
- Zapalenie płuc,
- Niedokrwistość i skaza krwotoczna,
- Przedłużająca się żółtaczka,
- Trudności w karmieniu, niskie przyrosty masy ciała.
Ważne jest, aby dzieci z podejrzeniem lub rozpoznaniem toksoplazmozy pozostawały pod opieką specjalistów pediatrii i chorób zakaźnych, którzy prowadzą odpowiednie leczenie i monitorują rozwój dziecka.
Podsumowując, toksoplazmoza wrodzona to poważne zagrożenie dla dziecka, ale odpowiednia diagnostyka, profilaktyka i leczenie mogą znacznie ograniczyć ryzyko powikłań. Wiele dzieci z rozpoznaną wrodzoną toksoplazmozą rozwija się zupełnie prawidłowo. Kluczowe jest wczesne wykrycie i leczenie choroby. Zachęcam do konsultacji i regularnych badań w trakcie ciąży oraz do kontaktu z lekarzem specjalistą w przypadku jakichkolwiek wątpliwości.
Powiązany wpis: Zakażenie CMV w ciąży – Co warto wiedzieć?
Kacper Toczyłowski
