Co to jest CMV?
Cytomegalowirus (CMV) to wirus należący do rodziny herpeswirusów. Jest jednym z najczęstszych wirusów przenoszonych w okresie ciąży i może prowadzić do poważnych powikłań u noworodków. Zakażenie wrodzone CMV (cCMV) jest główną przyczyną nabytej utraty słuchu u dzieci oraz może powodować zaburzenia neurologiczne.
Jak się można zakazić CMV?
Wirus przenosi się przez płyny ustrojowe, takie jak ślina, mocz, krew, mleko matki i wydzieliny narządów płciowych. Do zakażenia może dojść poprzez:
- bezpośredni kontakt ze śliną i moczem małych dzieci, np. podczas zmiany pieluchy lub wycierania nosa dziecka
- kontakty seksualne,
- transfuzję krwi lub przeszczep narządu od zakażonego dawcy,
Jak uniknąć zakażenia w ciąży?
Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia CMV w ciąży, warto stosować się do następujących zasad:
- Czystość: częste mycie rąk wodą z mydłem, zwłaszcza po kontakcie z moczem i śliną małych dzieci.
- Unikanie dzielenia się jedzeniem, sztućcami czy kubkami z małymi dziećmi.
- Ograniczenie bliskiego kontaktu z śliną dzieci, np. unikanie całowania ich w usta.
- Bezpieczne praktyki seksualne, np. stosowanie prezerwatyw.
Jak sprawdzić, czy kobieta w ciąży się zakaziła CMV?
W Polsce nie wykonuje się rutynowych badań na CMV w ciąży, ale warto je przeprowadzić już na samym początku ciąży. Badanie jest szczególnie ważne, jeśli wystąpią objawy sugerujące zakażenie, jak gorączka, bóle mięśniowe, powiększone węzły chłonne. Diagnostyka obejmuje:
- Badania serologiczne: testy na obecność przeciwciał IgM i IgG przeciwko CMV – ważne jest oznaczenie obu przeciwciał, G oraz M.
- Test awidności IgG: pomaga określić, czy zakażenie jest świeże czy przebyte.
- PCR CMV we krwi lub moczu: w niektórych przypadkach, ale nie jest to test polecany w diagnozowaniu zakażenia u kobiet w ciąży.
Co dalej, jeśli kobieta w ciąży się zakazi?
Jeśli u kobiety w ciąży stwierdzi się pierwotne zakażenie CMV, może zostać wdrożone leczenie profilaktyczne:
- Podanie walacyklowiru (8 g/dobę) może zmniejszyć ryzyko transmisji do płodu.
- Regularne badania ultrasonograficzne i ewentualnie rezonans magnetyczny (MRI) w III trymestrze w celu oceny stanu płodu.
- Amniopunkcja (po 17. tygodniu ciąży, ale minimum 8 tygodni po zakażeniu) w celu wykonania testu PCR na CMV w płynie owodniowym. Ujemny test z płynu owodniowego praktycznie wyklucza zakażenie dziecka.
Czy zakażenie CMV jest groźne dla płodu?
Ryzyko powikłań zależy od momentu zakażenia:
- W I trymestrze zakażenie jest najbardziej niebezpieczne, może prowadzić do poronień, wad wrodzonych oraz zaburzeń neurologicznych.
- W II i III trymestrze zakażenie zwykle przebiega łagodniej, ale może powodować zahamowanie wzrostu płodu, powiększenie wątroby i śledziony, zapalenie siatkówki, utratę słuchu i inne objawy.
Jak sprawdzić, czy dziecko (płód) jest zdrowe?
- USG: może wykazać nieprawidłowości, takie jak zwapnienia wewnątrzczaszkowe, wodogłowie czy powiększenie narządów.
- Amniopunkcja i test PCR z płynu owodniowego: pozwala potwierdzić lub wykluczyć zakażenie.
- MRI płodu: stosowane w celu oceny mózgu płodu przy podejrzeniu poważnych powikłań.
Co robić po porodzie, jeśli wykryto CMV w ciąży?
Noworodek powinien przejść kompleksową ocenę, w tym:
- Test PCR na CMV w moczu, krwi lub ślinie. Bardzo ważna jest wczesna diagnostyka, wykonana do 14-21. dnia życia. Wirus jest bardzo powszechny i badania wykonane później nie pozwalają na jednoznaczne wykluczenie lub potwierdzenie infekcji wrodzonej. Czasami w wątpliwych sytuacjach można sięgnąć po zbankowaną krew pępowinową lub bibułę przesiewową z kroplą krwi pobraną po urodzeniu.
- Badanie słuchu, ocena okulistyczna, badanie neurologiczne oraz neuroobrazowanie (USG głowy, MRI).
- Dzieci z objawowym CMV mogą wymagać leczenia walgancyklowirem przez okres od 6 tygodni do (przeważnie) 6 miesięcy w celu zmniejszenia ryzyka utraty słuchu i problemów neurologicznych. Walgancyklowir do lek przeciwwirusowy dostępny w formie zawiesiny, podawany jest doustnie dwa razy dziennie.
Podsumowanie
Zakażenie CMV w ciąży może mieć poważne konsekwencje, zwłaszcza w I trymestrze. Kluczowe jest zapobieganie zakażeniu poprzez przestrzeganie zasad higieny. Warto wykonać badania w kierunku CMV na samym początku ciąży i ujemne wyniki powtarzać co miesiąc. W przypadku podejrzenia infekcji konieczna jest diagnostyka i odpowiednie monitorowanie płodu. Po porodzie noworodek powinien być objęty szczegółową diagnostyką i opieką specjalistyczną. Nowoczesne metody leczenia, w tym leki przeciwwirusowe, dają szansę na ograniczenie powikłań, zwłaszcza w odniesieniu do utraty słuchu i problemów neurologicznych.
